Denk aan twee pubers met wie je regelmatig contact hebt: een die veerkrachtig en gelukkig is, en een die worstelt en neerslachtig is. Stel je voor dat je elk van hen de volgende stellingen voorlegt:
- Ik denk dat best goed met me gaat.
- Ik kan veel manieren bedenken om wat ik graag wil voor elkaar te krijgen.
- Het gaat net zo goed met me als andere kinderen van mijn leeftijd.
- Als ik een probleem heb, kan ik meestal meerdere oplossingen bedenken.
- Ik denk dat de dingen die ik in het verleden heb gedaan me in de toekomst zullen helpen.
- Zelfs als anderen willen stoppen, bedenk ik manieren om het probleem op te lossen.
De kans is groot dat de tiener die goed in zijn vel zit, positief zal reageren op deze stellingen. De tiener die het moeilijker heeft, zegt eerder ‘nee’ dan ‘ja’.
Bovenstaande stellingen komen uit de Children’s Hope Scale en brengen de hoop van pubers in kaart. In termen van welzijn en veerkracht is hoop een cruciale voorspeller van hoe het met een puber gaat.
Definitie van hoop
Een definitie van hoop vanuit de positieve psychologie is ‘het positieve gevoel dat je ervaart als je mogelijkheden ziet voor een goede toekomst’. Het is gebaseerd op de realiteit dat er in ieders leven obstakels en valkuilen voorkomen. De ontwikkeling van hoop bij pubers helpt in de komende jaren bij het leren en ontwikkelen, waarbij school, werk of het leven (soms) echt niet leuk is.
Zichzelf kunnen motiveren
Het is niet dat hoop altijd even stabiel is. Hoop is niet een stijgende lijn naar geluk. Al ga je met je puber aan de slag met hoop, er zijn altijd momenten van twijfel en angst. Helpen bij het bewust worden van hoop en optimisme helpt je puber om te zoeken naar oplossingen als het anders loopt dan verwacht en om doelen te bereiken en zichzelf te motiveren.
Actiever reageren
Pereira Lopes en collega’s (2008) geven aan dat echte hoop bijdraagt aan proactief reageren. Dat heeft vooral te maken met de mentale routekaart van hoop: als je meer mogelijkheden ziet of gaat zien om met een bepaalde situatie om te gaan, ga je actiever reageren.
Het is als een reis
De theorie over hoop vertelt ons dat we drie dingen nodig hebben om daadwerkelijk ‘hoop’ te hebben. Je kan het zien als een reis:
- Bestemming – iets wat je in de toekomst wil bereiken.
- Routekaart: – Ten minste één manier (en hopelijk meer dan één) waarop je op een bestemming aan kunnen komen.
- Vervoermiddel – actie, in beweging komen richting de bestemming, ondanks belemmeringen.
Hoe je dat dan praktisch vorm kunt geven in het dagelijkse leven en je puber hierin kunt begeleiden, vind je terug op de themakaarten die je bij elke Bakbox kunt kiezen.
Hoop versus optimisme
Eerder schreef ik al een artikel over optimisme. Hoop verschilt op belangrijke aspecten van optimisme. Optimisme is het geloof dat er in de toekomst goede dingen zullen gebeuren, en het gevoel dat het glas halfvol is. Hoop gaat over het praktisch maken van optimisme, het doelgericht maken en er actiever reageren om dingen te laten gebeuren.
En hoewel optimisme geweldig is voor het stimuleren van welzijn en kan fungeren als een nuttig hulpmiddel bij somberheid en tegenslag, is hoop minstens zo krachtig. Optimisme is weliswaar een positieve mindset, maar hoop gaat over actie, je gaat daadwerkelijk iets doen.
Waarom hoop?
Het hebben van echte hoop (net te verwarren met valse hoop) lijkt overeen te komen met hogere niveaus van persoonlijk welzijn, tevredenheid met het leven en zelfs academische en atletische prestaties en succes. Relaties lijken beter te zijn voor degenen die hoopvolle individuen zijn, misschien omdat ze proberen dingen te laten gebeuren als dingen niet goed gaan. Degenen met weinig hoop (of die hopeloos zijn) zijn minder geneigd om te handelen en daarom minder geneigd om naar een doel of een verandering in omstandigheden te streven.
Net als verschillende interventies in de positieve psychologie, is hoop als een strategie te gebruiken, geen wondermiddel. Het is mooi als je er in het dagelijks leven en de bewust van bent en je je puber er bewust van kan maken. Zo kan het bijdragen aan levensgeluk en omgaan met tegenslag. Maar wanneer er sprake is psychische nood of psychische aandoeningen dan is bewustwording en groei van hoop niet de oplossing. Het is van belang om professionele hulp te zoeken en eerst aandoeningen met een goed behandelplan met passende interventies aan een puber aan te bieden.
Hoe hoop te helpen?
Voor degenen die hoopvol en positief willen zijn over de toekomst, kunnen deze drie ideeën nuttig zijn:
* Praat met je tiener over hun mogelijke toekomst en laat ze zich hun potentieel beste zelf voorstellen. Help hen daarna om meerder manieren en routes te bedenken de mogelijk toekomst te realiseren. Vul daarbij niet teveel , laat ruimte voor andere wegen en uitkomsten.
* Het gaat erom dat je tiener bedenkt wie hij / zij wil zijn, wat voor hem / haar belangrijk is en waar verandering op een wens is.
* Vraag hen waar ze naar uitkijken.
* Wanneer ze vastzitten, in plaats van ze een antwoord te geven, vraag ze dan: “Wat denk je dat het volgende beste is om te doen?” of “Wanneer heb je zoiets eerder meegemaakt of gezien wat deed je toen, of wat deed de ander om het op te lossen?”
Vanuit de positieve psychologie wordt de nadruk gelegd op onder andere dankbaarheid, het gebruik van sterke punten, optimistisch zijn en relaties opbouwen. Hoopvol zijn gaat over iets versterken en dat is makkelijker (suggestie: constructiever) dan horen wat je niet goed doet of horen wat je moet veranderen Het is voor veel pubers de sleutel om hen te helpen een visie te ontwikkelen, een pad te creëren en aan het werk te gaan (met jou als gids) om vooruit te komen richting een betere, meer bevredigende, gelukkigere toekomst.
